भूमिराज पिठातोली
पूर्वस्वास्थ्य तथा जनसंख्यामन्त्री उपेन्द्र यादवको विदेश भ्रमण निकै चर्चाको विषय बन्यो । विदेश भ्रमणमै रहेका बेला राष्ट्रपतिले मन्त्रीमण्डल पुनः गठन गरेपछि यो विषय झनै तात्यो । कारण थियो- उनी विदेश जाँदा स्वास्थ्यमन्त्रीको हैसियतमा थिए, फर्किंदा कानुनमन्त्री ।
प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले कुनै जानकारी र सल्लाहबिनै यादवको मन्त्रालय परिवर्तन गरेका थिए । उपप्रधानमन्त्रीसमेत बनेर सत्ताको स्वाद लिइरहेका यादवले यो तनाव थेग्न सकेनन् र सत्तारुढ नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी र प्रधानमन्त्री ओलीलाई गाली गर्दै सरकारबाट फिर्ता भए । सरकारलाई उनको बहिर्गनमले कुनै असर पर्ने थिएन र परेन पनि । बरु सरकारमा रहँदा पनि कुनै काम गर्न नसकेको र विदेश भ्रमणमात्रै केन्द्रित भएको आरोप उनले अहिले पनि खेपिरहेका छन् ।
हुन पनि कुनै एउटा प्रशंसनीय काम नगरीकन यादवले सरकारमा करिब १८ महिना गुजारेका छन् । स्वास्थ्य मन्त्रालयको बागडोर सम्हालिरहँदा उनलाई आफ्नो जिम्मेवारीभन्दा विदेश भ्रमण प्यारो थियो । डेँगु संक्रमणका कारण नागरिक त्रसित भइरहँदा होस् या दुर्गमका नागरिकले प्यारा सिटामल अभाव खेपिरहँदा पनि उनको प्राथमिकता विदेश नै रह्यो ।
कहाँ गयो १० लाख ?
पूर्वमन्त्री यादवले डेढ वर्षमा दर्जनौं पटक विदेश भ्रमण गरेका समाचार सञ्चार माध्यममा ‘हट केक’ बने । तर, स्वास्थ्यमन्त्री यादवको वैदेशिक भ्रमणसम्बन्धी स्वास्थ्य मन्त्रालयले उपलब्ध गराएको विवरणमा उनी सात पटक आठ वटा कार्यक्रममा नेपाल सरकारले खर्च व्यहोर्ने गरी विदेश गएको पाइएको छ ।
२०७५ जेठ १८ गतेदेखि २०७६ मंसिर ५ गतेसम्म स्वास्थ्य मन्त्रालय सम्हालेका यादवको विदेश भ्रमण मोहकै कारण आलोचना बढेको हो । जम्बो टोली लिएर जान्थे । सचिव, सहसचिव र उपसचिवले मात्रै सहभागिता जनाउँदा हुने कार्यक्रममा पनि उनी आफैं जाने गरेका थिए, त्यो पनि मन्त्रिपरिषदबाट स्वीकृत गराएर ।
यादवले नीतिगत भ्रष्टाचार मात्र गरेका छैनन् । न्युज कारोबारलाई प्राप्त विवरणमा अर्थ मन्त्रालय र स्वास्थ्य मन्त्रालयको रकम नै फरक फरक छ । स्वास्थ्य मन्त्रालयले यादवको कुल विदेश भ्रमण खर्च २८ लाख ४१ हजार ३३८ रुपैयाँ भएको विवरण दिएको छ । जबकि, त्यति नै कार्यक्रमका लागि अर्थ मन्त्रालयबाट ३८ लाख ८१ हजार ७०७ रुपैयाँ निकासा भएको छ । कहाँ गयो साढे १० लाख ?
भ्रमण कहाँ, खर्च कति ?
स्वास्थ्य मन्त्रालयबाट प्राप्त विवरणअनुसार २०१८ सेप्टेम्बर २ देखि ८ तारिखसम्म भारत भ्रमणमा जाँदा मन्त्री यादवले २ लाख ६३ हजार ५६ रुपैयाँ खर्च गरेका थिए । त्यसपछि विश्व स्वास्थ्य संगठनको क्षेत्रीय दक्षिण पूर्वी एसियाको ७१औं सम्मेलनमा जाँदा मन्त्री यादवसहित विशिष्ट व्यक्तिको २ लाख ६३ हजार ५६ रुपैयाँ भ्रमण खर्च भयो । सन् २०१८ अक्टुबर ८ देखि ११ सम्म बेलायतमा रहँदा यादवले ३ लाख २८९ रुपैयाँ खर्च गरे ।
उनी अक्टुबरमै पटक पटक विदेश गए । २०१८ अक्टुबर २४ देखि २७ तारिखमा कजाकस्तान र अक्टुबर २९ देखि नोभेम्बर २ सम्म स्विट्जरल्यान्ड भ्रमणमा निस्किँदा ११ लाख २१ हजार ५३८ रुपैयाँ खर्च भएको स्वास्थ्य मन्त्रालयको तथ्यांकमा उल्लेख छ । सन् २०१९ फेब्रुअरी २४ देखि २७ सम्म पुनः ग्लोबल डिजिटल स्वास्थ्य साझेदारीको चौथो शिखर सम्मेलनमा सहभागी हुन भारत जाँदा उनले २ लाख १ हजार ७०२ रुपैयाँ खर्च गरेका थिए ।
यादव फेरि मे महिनामा १९ देखि २३ तारिखसम्म दोस्रो पटक जम्बो टोलीसहित स्विट्जरल्यान्ड भ्रमणमा निस्किए । स्वास्थ्य मन्त्रालयको विवरणअनुसार त्यसपटकको भ्रमणमा ५ लाख ५ हजार ९३९ रुपैयाँ खर्च भयो । सेप्टेम्बर १ देखि ७ सम्म भारतको नयाँ दिल्लीमा आयोजित दक्षिण-पूर्वी एसियाली राष्ट्रहरुका लागि विश्व स्वास्थ्य संगठनले आयोजना गरेको कार्यक्रममा भाग लिन जाँदा २ लाख ३६ हजार ४६ रुपैयाँ खर्च भएको मन्त्रालयले जनाएको छ ।
त्यस्तै नोभेम्बर १८ देखि २२ सम्म फेरि अर्कोपटक उनी भारत भ्रमणमा निस्किए । भारतको नयाँ दिल्लीमा आयोजित कार्यक्रमका लागि २ लाख ३९ हजार ७६८ रुपैयाँ निकासा गरिएको स्वास्थ्य मन्त्रालयका सूचना अधिकारी वरिष्ठ स्वास्थ्य शिक्षा अधिकृत गणेश श्रीवास्तवले जानकारी दिए ।
फरक-फरक तथ्यांक
मन्त्रिपरिषदबाट स्वीकृत यी भ्रणणको खर्च सरकारले व्यहोरेको छ । तर, स्वास्थ्य मन्त्रालयबाट प्राप्त विवरण र अर्थ मन्त्रालयबाट निकाशा भएको रकममा भने १० लाख रुपैयाँ अन्तर छ ।
सन् २०१८ सेप्टेम्बर २ देखि ८ तारिकमा नयाँ दिल्ली भ्रमणमा जाँदा २ लाख ६३ हजार ५६ रुपैयाँ खर्च भएको विवरण स्वास्थ्य मन्त्रालयले उपलब्ध गराए पनि अर्थबाट भने ४ लाख २० हजार ५३० रुपैयाँ निकासा भएको पाइएको छ ।
त्यस्तै अक्टुबर ८ देखि ११ सम्ममा लन्डनमा रहँदा ३ लाख २८९ रुपैयाँ खर्च भएको स्वास्थ्य मन्त्रालयले जानकारी गराए पनि अर्थबाट ५ लाख ४ हजार ३११ रुपैयाँ निकासा भएको छ ।
सन् २०१९ मे १९-२३ सम्म स्विट्जरल्यान्ड भ्रमणमा जाँदा स्वास्थ्य मन्त्रालयले ५ लाख ५ हजार ९३९ रुपैयाँ खर्च भएको विवरण न्युज कारोबारलाई उपलब्ध गराए पनि अर्थ मन्त्रालयबाट ११ लाख ८४ हजार ८१२ रुपैयाँ निकासा भएको छ । खर्च र निकासा रकममा यहाँ ६ लाख ७८ हजार ८७३ रुपैयाँ अन्तर छ । सबै विवरणमा खर्च र निकासामा १० लाख ४० हजार ३६९ रुपैयाँको फरक छ ।
फरक फरक खर्च विवरणबारे स्वास्थ्य मन्त्रालयका सूचना अधिकारी एवं वरिष्ठ स्वास्थ्य शिक्षा अधिकृत गणेश श्रीवास्तव आफूले लेखाको तथ्यांक हुबहु दिएको र बाँकी कुरा थाहा नभएको बताउँछन् ।
